مجدالملک اسعد براوستانیبَراوِسْتانی، ابوالفضل مجدالملک اسعد (د ۴۹۲ق/۱۰۹۹م)، وزیر شیعی سلطان برکیارق سلجوقی در عهد سلجوقیان و سازنده گنبد بقیع است. ۱ - نسب براوستانیشمسالدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی، وزیر شیعیبرکیارق سلطان سلجوقی (حک: ۴۸۵-۴۹۸ق.) از براوستان، یکی از روستاهای قم، برخاست.این نسبت در منابع به تصحیف، براوشتانی، اردستانی، [۴]
امینی، محمد امین، بقیع الغرقد، ص۲۹۵.
بلاسانی (یا بلاشانی)، [۶]
ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۹، ص۱۸۰، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
و شکل‌های دیگر [۷]
فیاض، علی اکبر، تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۱۳۴-۱۳۵.
آمده است. و لقب دیگر وی را مشیدالدوله آورده‌اند. [۹]
معزی، محمد، دیوان، ج۱، ص۶۳۹، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۱۸ش.
[۱۰]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۰۹، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
[۱۱]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۱۲، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
۱.۱ - نیابت شرفالملکاز زندگی او پیش از آنکه به امور دیوانی وارد گردد، اطلاعی نداریم. شمس‌الدین براوستانی قمی در دوران ملکشاه سلجوقی (حک: ۴۶۵-۴۸۵ق.) نیابت شرف‌الملک خوارزمی را بر عهده داشت که مستوفی کل (حسابدار کل) بود. پس از کناره‌گیری او، به طور مستقل مستوفی کل شد و جای او را گرفت و لقب مجدالملک یا مجدالدوله یافت. [۱۳]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، تاریخ سلسله سلجوقی، ص۶۹.
[۱۴]
نیشابوری، ظهیرالدین، سلجوق‌نامه، ج۱، ص۳۴، تهران، ۱۳۳۲ش.
[۱۵]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۰۹، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
وی لقب مشیدالدوله را نیز داشت. [۱۷]
تاریخ آل سلجوق در آناطولی، مؤلف ناشناخته، ص۶۰.
از آنجا که حسابدار خزانه سلجوقی بود، به او مستوفی هم می‌گفتند.مجدالملک پیشتر در گنجه آذربایجان، نایب و کاتب سلطان محمد سلجوقی شده بود. [۱۹]
حسینی ارموی، میر جلال‌الدین، تعلیقات نقض، ج۲، ص۷۲۲.
در اواخر سلطنت ملکشاه، براوستانی به همراه تنی چند از صاحب منصبان بر ضد سیطره مطلق خواجه نظام‌الملک و فرزندان او شوریدند. براوستانی پس از قتل خواجه به دست فداییان باطنی، و مرگ سلطان ملکشاه، در اصفهان اقامت گزید. [۲۰]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۷۱، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۲۱]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۹۶، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۲۲]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۰۹، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
[۲۳]
لمتن، ا ک س، «ساختار درونی امپراتوری سلجوقی»، تاریخ ایران کمبریج (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان)، ج۱، ص۲۵۳، ترجمه حسن انوشه، تهران، ۱۳۶۶ش.
۲ - وزیر اعظم نظامالملکاو در اوج قدرت خواجه نظام‌الملک شافعی (وزیر اعظم)، نزد سلطان ملکشاه سلجوقی مقامی والا داشت. هنگامی که نوه نظام‌الملک، حاکم مرو، با نماینده سلطان اختلاف پیدا کرد و زندانی شد، سلطان، مجدالملک را نزد نظام الملک فرستاد و رفتار نوه‌اش را به او یادآور شد و تهدیدش نمود. [۲۴]
ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۵، ص۲۲۰.
۳ - وزارت براوستانیبر پایه گزارشی، مجدالملک همراه برخی از صاحب منصبان آن عصر، در مخالفت با خواجه نظام‌الملک، شاه را به او بدبین کرد. [۲۵]
تاریخ آل سلجوق در آناطولی، مؤلف ناشناخته، ص۶۰.
هنگام سلطنت برکیارق و وزارت عزالملک (فرزند خواجه نظام‌الملک)، مجدالملک که نمی‌خواست با فرزندان خواجه در امور دولت همکاری کند، همچنان در اصفهان گوشه‌نشینی اختیار کرد. در این زمان تتش، فرزند الب ارسلان و عموی برکیارق، در مرزهای مصر و شام به اندیشه سلطنت سر به عصیان برداشته، متوجه شهرهای ری، همدان و گلپایگان شد. [۲۶]
نیشابوری، ظهیرالدین، سلجوق‌نامه، ج۱، ص۳۶، تهران، ۱۳۳۲ش.
[۲۷]
راوندی، محمد، راحهالصدور، ج۱، ص۱۳۹، به کوشش محمد اقبال، تهران، ۱۳۳۳ش.
[۲۸]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۹۵، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
در ذیحجه ۴۸۷ عزالملک وفات یافت و برادرش خواجه ابوبکر عبیدالله مؤیدالملک، وزیر شد. [۲۹]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۹۶-۹۷، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۳۰]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۰۹، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
مؤیدالملک وقتی به جنگ با تتش می‌رفت، از مجدالملک نیز خواست تا در این نبرد او را یاری رساند؛ اما مجدالملک که خود مدعی صدارت بود و نمی‌خواست از زیردستان مؤیدالملک باشد، این پیشنهاد را نپذیرفت. [۳۱]
نیشابوری، ظهیرالدین، سلجوق‌نامه، ج۱، ص۳۶، تهران، ۱۳۳۲ش.
[۳۲]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۹۶-۹۷، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۳۳]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۱۰، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
وی مدتی بعد به ری رفت و از یک سو با همکاری زبیده خاتون مادرشاه، فخرالملک، برادر بزرگ‌تر مؤیدالملک را به طمع وزارت انداخت، و از سوی دیگر دشمنان مؤیدالملک را برانگیخت تا برکیارق را به عزل مؤیدالملک واداشتند. [۳۴]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۹۷، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۳۵]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۱۰، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
[۳۶]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۲۷، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
مؤیدالملک به زندان افتاد و فخرالملک در صفر ۴۴۸ به صدارت رسید. وی تا ۴۹۰ق بر این مسند بود، اما چون شایستگی و کاردانی نداشت، همه امور به دست مجدالملک می‌گشت که در این زمان وزارت زبیده خاتون و ریاست استیفای برکیارق را برعهده گرفته بود. [۳۷]
قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، ج۱، ص۸۱، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۳۸]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۹۷- ۹۸، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۴۱]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۱۰، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
[۴۲]
لمتن، ا ک س، «ساختار درونی امپراتوری سلجوقی»، تاریخ ایران کمبریج (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان)، ج۱، ص۲۵۱، ترجمه حسن انوشه، تهران، ۱۳۶۶ش.
[۴۳]
لمتن، ا ک س، «ساختار درونی امپراتوری سلجوقی»، تاریخ ایران کمبریج (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان)، ج۱، ص۲۵۷، ترجمه حسن انوشه، تهران، ۱۳۶۶ش.
سرانجام در ۴۹۰ق، برکیارق که برای سرکوب فتنه خراسان عازم آن سرزمین شده بود، فخرالملک را از صدارت عزل کرد و مجدالملک براوستانی را وزارت داد. و او تا ۴۹۲ق. به همراه زبیده خاتون بر امور کشور مستولی بودو قدرتمندی‌اش رشک مخالفان را برانگیخت؛ مجدالملک متهم به ارتباط با اسماعیلیه الموت بود. این اتهام در دشمنی‌های مؤیدالملک ریشه داشت. [۴۵]
حسینی ارموی، میر جلال‌الدین، تعلیقات نقض، ج۱، ص۲۷۱.
برخی بر آنند که کشته شدن مجدالملک به سبب گسترش قدرت او و تحکم‌هایش بر امیران بوده است. [۴۶]
قاضی احمد تتوی و آصف خان قزوینی، تاریخ الفی، ج۴، ص۲۶۰۸.
۴ - استیلا بر امور کشورمجدالملک از ۴۹۰ تا ۴۹۲ق با همراهی و یاری زبیده خاتون، همسر سلطان سلجوقی، که از مخالفان نظام‌الملک بود، بهره داشت. بر همه امور مهم کشور مستولی بود. [۴۸]
قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، ج۱، ص۱۲۰، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۴۹]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۱۰، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
از سویی مؤیدالملک هم که فرصتی می‌جست، محمد، برادر برکیارق را به جنگ با سلطان تشویق کرد. محمد نیز مؤیدالملک را به وزارت برداشت و در شوال ۴۹۲ برای جنگ با برکیارق عازم ری شد. [۵۰]
نیشابوری، ظهیرالدین، سلجوق‌نامه، ج۱، ص۳۷، تهران، ۱۳۳۲ش.
[۵۱]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۹۸، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۵۲]
راوندی، محمد، راحهالصدور، ج۱، ص۱۴۵، به کوشش محمد اقبال، تهران، ۱۳۳۳ش.
[۵۳]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۲۹، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
برکیارق سپاهی گرد آورد و از ری به زنجان رفت. اما امرا و سپاهیانش، بر اثر تحریکات عوامل مؤیدالملک، از سلطان خواستند تا مجدالملک را تسلیم ایشان کند؛ و او را باطنی مذهب و محرک قتل بسیاری از دولتمردان و فرماندهان برکیارق به دست فداییان اسماعیلی دانستند. [۵۴]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۹۹، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۵۵]
ابوالقاسم کاشانی، عبدالله، زبده التواریخ، ج۱، ص۱۱۶، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، ۱۳۶۶ش.
[۵۶]
خواندمیر، غیاث‌الدین، دستور الوزراء، ج۱، ص۱۸۰، به کوشش سعید نفیسی، تهران، ۱۳۱۷ش.
[۵۸]
ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۹، ص۱۸۰، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
[۵۹]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۲۹، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
[۶۰]
بازورث، کلیفورد ادموند، «تاریخ سیاسی و دودمانی ایران»، تاریخ ایران کمبریج (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخان)، ج۱، ص۱۱۱، ترجمه حسن انوشه، تهران، ۱۳۶۶ش، ج ۵.
[۶۱]
هاجسن، گ س، فرقه اسماعیلیه، ج۱، ص۱۶۳، ترجمه فریدون بدره‌ای، تبریز، ۱۳۴۶ش.
برکیارق از این کار خودداری می‌کرد، اما سران سپاه به اقامتگاه مجدالملک، هجوم آوردند و چون او به سراپرده سلطان پناه برد، سپاهیان نیز به آنجا حمله بردند و مجدالملک را با خشونت بسیار بیرون کشیدند و به طرز فجیعی به قتل رساندند.۵ - تاریخ فوت و محل دفنمجدالملک به دست سپاهیان شورشی و به رغم میل سلطان برای نجات وی، [۶۲]
قاضی احمد تتوی و آصف خان قزوینی، تاریخ الفی، ج۴، ص۲۶۰۸.
در زنجان [۶۳]
تاریخ آل سلجوق در آناطولی، مؤلف ناشناخته، ص۶۰.
به سال ۴۹۲ق. در ۵۱ سالگی قطعه قطعه شد. [۶۶]
ادوارد براون، تاریخ ادبیات ایران، ج۳، ص۵، ترجمه، مجتبایی و صدری.
[۶۷]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی ترجمه (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۹۹، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۶۸]
نیشابوری، ظهیرالدین، سلجوق‌نامه، ج۱، ص۳۷- ۳۸، تهران، ۱۳۳۲ش.
[۶۹]
راوندی، محمد، راحهالصدور، ج۱، ص۱۴۵، به کوشش محمد اقبال، تهران، ۱۳۳۳ش.
[۷۰]
خواندمیر، غیاث‌الدین، دستور الوزراء، ج۱، ص۱۸۰- ۱۸۱، به کوشش سعید نفیسی، تهران، ۱۳۱۷ش.
[۷۱]
شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۴۵۸-۴۵۹، تهران، ۱۳۷۶ق.
[۷۲]
لمتن، ا ک س، «ساختار درونی امپراتوری سلجوقی»، تاریخ ایران کمبریج (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان)، ج۱، ص۲۵۷، ترجمه حسن انوشه، تهران، ۱۳۶۶ش، ج ۵.
و بدنش را به اصفهان فرستادند و در آن جا دفن کردند.در گزارش‌ها آورده‌اند که وی همیشه کفنی حاوی تربت امام حسین (علیه‌السّلام) [۷۴]
فیاض، علی اکبر، تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۱۳۵.
را که از مکه برایش آورده بودند، [۷۵]
قاضی احمد تتوی و آصف خان قزوینی، تاریخ الفی، ج۴، ص۲۶۰۹.
همراه داشت.بعدها پیکر او را به کربلا بردند و کنار مرقد حسینی به خاک سپردند. [۷۸]
شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۴۶۰.
[۸۰]
قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، ج۱، ص۸۴، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
۶ - خصوصیات اخلاقیمجدالملک از دولتمردان لایق و کاردان سلجوقی بود. گویند بسیار دیندار بوده است و درباره گرایشهای غلوآمیز شیعی او نیز حکایتی نقل کرده‌اند. [۸۱]
قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، ج۱، ص۸۱-۸۲-۸۳، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۸۲]
شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۴۵۹-۴۶۰، تهران، ۱۳۷۶ق.
مجدالملک را در انجام دادن کارهای خیر و عبادتهای روزانه و نیز بخشش و صدقه، خاصه بر شیعیان بسیار ستوده‌اند. [۸۳]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۹۹، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۸۴]
ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۹، ص۱۸۰، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
او همچنین به دانش و فضل و حمایت از شعرا و ادبا و دانشمندان، شهرت داشت. خانه‌اش محل تجمع این طبقه بود و خود، مال و صِله بسیار به ایشان می‌بخشید. [۸۵]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ج۱، ص۶۹، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش.
از همین‌رو، ممدوح بسیاری از شاعران بزرگ آن دوران همچون امیر معزی و مؤیدالدین طغرایی، صاحب قصیده مشهور «لامیه العجم» و دیگران بوده است. [۸۶]
معزی، محمد، دیوان، ج۱، ص۶۳۸ -۶۴۳، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۱۸ش.
[۸۷]
معزی، محمد، دیوان، ج۱، ص۷۳۲-۷۳۴، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۱۸ش.
[۸۸]
معزی، محمد، دیوان، ج۱، ص۷۵۰- ۷۵۵، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۱۸ش.
[۸۹]
اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، ج۱، ص۱۱۱- ۱۱۳، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش.
[۹۰]
ابوالرجاء قمی، نجم‌الدین، تاریخ الوزراء، ج۱، ص۷۲، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، ۱۳۶۳ش.
برخی شاعران آن دوران نیز اشعاری در هجو او سروده‌اند که از آن میان می‌توان به موفق‌الدوله ابوطاهر خاتونی و ابوالمعالی نحّاس اشاره کرد. [۹۱]
نیشابوری، ظهیرالدین، سلجوق‌نامه، ج۱، ص۳۴، تهران، ۱۳۳۲ش.
[۹۲]
راوندی، محمد، راحهالصدور، ج۱، ص۱۳۶، به کوشش محمد اقبال، تهران، ۱۳۳۳ش.
مجدالملک را فردی دیندار، مخالف ظلم و خونریزی، [۹۳]
فیاض، علی اکبر، تاریخ الاسلام، ج۳۴، ص۱۳۵.
انجام دهنده کارهای خیر، و اهل نماز و روزه و شب‌بیداری دانسته‌اند. [۹۴]
حسینی ارموی، میر جلال‌الدین، تعلیقات نقض، ج۱، ص۲۶۵.
او تشیع خود را اظهار می‌کرد و به علویان بسیار یاری می‌نمود و در عین حال، صحابه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را به نیکی یاد می‌کرد. [۹۶]
حسینی ارموی، میر جلال‌الدین، تعلیقات نقض، ج۱، ص۲۶۷.
او از مستوفیان فاضل و کاردان آن عهد به شمار می‌رفت و در حفظ قانون، اداره دیوان‌ها و ضبط حساب توانا بود. فضلا و شاعران را اکرام نموده، به آنان بخشش می‌کرد [۹۷]
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، تاریخ سلسله سلجوقی، ص۶۹.
و شاعران هم او را مدح گفته‌اند. [۹۸]
حسینی ارموی، میر جلال‌الدین، تعلیقات نقض، ج۱، ص۲۷۰.
۶.۱ - ایجاد وحدتوی دانشوران اهل سنت را گرامی می‌داشت و با آن‌ها رابطه‌ای نیکو داشت.از جمله به عمادالدین، بزرگ شافعیان بغداد، و ابوحامد غزالی (م. ۵۰۵ق.) عنایت داشت.همچنین ابوالحسن طبری معروف به هراس، فقیه شافعی و از اصحاب امام الحرمین جوینی، از التفات مجدالملک بهره می‌برد.مجدالملک با سیاست و کیاست توانست میان شیعه و سنی سازگاری برقرار کند. او مانع شتم و لعن خلفا شد. [۱۰۳]
حسینی ارموی، میر جلال‌الدین، تعلیقات نقض، ج۱، ص۲۶۷.
کتمان نمی‌توان کرد که در دوران وزارت وی، بر قدرت شیعیان افزوده شد و آنان کمتر تقیه کردند. [۱۰۴]
صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۱۸۸.
۷ - آثار مجدالملک در حرمینعبدالجلیل رازی در پاسخ نویسنده سنی کتاب بعض فضائح الروافض که مجدالملک را به اعتقاد نادرست متهم کرده، به دفاع از وی پرداخته و کارهای نیک او را در حرمین یادآور شده و به تصریح آورده که هنوز آثار خیر مجدالملک در حرمین مکه و مدینه و مشاهد امامان معصوم: آشکار و باقی است. [۱۰۵]
قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، ص۸۲-۸۴.
از آثار خیر وی، ساختمان بقعه امامان معصوم: در بقیع از جمله گنبد امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) و بقاع امامان سجاد و باقر و صادق : و عباس بن عبدالمطلب [۱۰۶]
حسینی ارموی، میر جلال‌الدین، تعلیقات نقض، ج۲، ص۷۱۹.
است. [۱۰۷]
نجمی، محمد صادق، تاریخ حرم ائمه بقیع، ص۸۹.
آورده‌اند که پیشتر یکی از معماران فرستاده مجدالملک، به دست امیر مدینه، منظور بن عماره حسینی، به سال ۴۹۵ق. کشته شد. [۱۰۹]
عبدالغنی، عارف، تاریخ امراء المدینه، ص۲۴۱.
بر پایه گزارش برخی منابع معاصر، این بنای مجدالملک واپسین ساخت گنبد اهل بیت در مدینه تا تخریب این بناها به دست آل سعود و وهابیان است. [۱۱۰]
نجفی، سید محمد باقر، مدینه شناسی، ص۳۴۱.
چهار طاق عثمان بن مظعون را که اهل سنت مقام عثمان بن عفان می‌پندارند، مجدالملک ساخته است. [۱۱۱]
حسینی ارموی، میر جلال‌الدین، تعلیقات نقض، ج۲، ص۷۱۹.
۷.۱ - خدماتمجدالملک برای مشاهد ائمه اطهار (علیهم‌السلام) در بقیع و کاظمین [۱۱۲]
موسوی زنجانی، ابراهیم، جولة فی اماکن المقدسه، ص۱۰۹.
[۱۱۳]
قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۵۲۰.
و نیز برای حضرت عبدالعظیم در ری ، [۱۱۴]
قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۱۲۳.
و سادات علوی و اشراف فاطمی بارگاه ساخت.پس از زمین لرزه‌ای بزرگ در خراسان، بارو و مساجد بیهق ویران شدند و تا ۴۶۴ق. همچنان آثار ویرانی آن‌ها برجا بود. نظام‌الملک دستور بنای آن‌ها را در۴۶۴ق. صادر کرد. پس از درگذشت سلطان ملکشاه، ارسلان ارغو آن‌ها را ویران نمود و مجدالملک از نو آبادشان کرد. مشهد خسروجرد نیز از آثاری است که مجدالملک عمارت کرده است. [۱۱۶]
قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، ج۱، ص۸۳، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش.
[۱۱۷]
بیهقی، علی، تاریخ بیهق، ج۱، ص۲۰۶، به کوشش احمد بهمنیار، تهران، ۱۳۱۷ش.
[۱۲۰]
شوشتری، نورالله، ج۲، ص۴۶۰، مجالس المؤمنین، تهران، ۱۳۷۶ق.
[۱۲۱]
آل یاسین، محمد حسن، تاریخ حرم کاظمین، ج۱، ص۳۴، ترجمه غلامرضا اکبری، کنگره جهانی حضرت رضا (ع)، ۱۳۷۱ش.
همچنین وی بنیان‌گذار بقعه علی بن باقر (علیه‌السّلام) در مشهد اردهال است. [۱۲۳]
محسنی، علی، نور باقر، ص۱۰۳.
نام مجدالملک را در زمره وزیران نیکو رفتاری آورده‌اند که به ساختن مدرسه و مسجد اهتمام داشته‌اند. [۱۲۴]
بیهقی، علی بن زید، تاریخ بیهق، ص۵۳.
[۱۲۵]
قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، ص۴۳۵.
۸ - منابع(۱) اعیان الشیعه، سید محسن الامین (م. ۱۳۷۱ق.)، به کوشش حسن الامین، بیروت، دار التعارف. (۲) بقیع الغرقد، محمد امین الامینی، تهران، مشعر، ۱۴۲۸ق. (۳) تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون (م. ۸۰۸ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۱ق. (۴) تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی، ادوارد براون، ترجمه، مجتبایی و صدری، تهران، مروارید، ۱۹۲۶م. (۵) تاریخ ادبیات در ایران، ذبیح الله صفا، تهران، فردوس، ۱۳۷۸ش. (۶) تاریخ اسلام، علی اکبر فیاض، تهران، دانشگاه، ۱۳۳۵ش. (۷) تاریخ الفی، قاضی احمد تتوی و آصف خان قزوینی (م. ۹۹۶ق.)، به کوشش طباطبائی مجد، تهران، علمی فرهنگی، ۱۳۸۲ش. (۸) تاریخ امراء المدینه، عارف عبدالغنی، دمشق، دار کنان. (۹) تاریخ آل سلجوق در آناطولی، مؤلف ناشناخته، به کوشش جلالی، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۷ش. (۱۰) تاریخ بیهق، علی بن زید البیهقی (م. ۵۶۵ق.)، دمشق، دار اقرا، ۱۴۲۵ق. (۱۱) تاریخ حرم ائمه بقیع، محمد صادق نجمی، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش. (۱۲) تاریخ سلسله سلجوقی، فتح بن علی بنداری اصفهانی (م. ۶۴۳ق.)، ترجمه، جلیلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۶ش. (۱۳) تاریخ قم، حسن بن محمد قمی، به کوشش انصاری، قم، کتابخانه نجفی، ۱۳۸۵ش. (۱۴) تعلیقات النقض، میر جلال الدین حسینی ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۸ش. (۱۵) جولة فی الاماکن المقدسه، السید ابراهیم الموسوی الزنجانی، بیروت، الاعلمی، ۱۴۰۵ق. (۱۶) شذرات الذهب، عبدالحی بن العماد (م. ۱۰۸۹ق.)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق. (۱۷) الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، علی بن محمد، (م. ۶۳۰ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق. (۱۸) مجالس المؤمنین، قاضی نورالله شوشتری (م. ۱۰۱۹ق.)، تهران، کتاب فروشی اسلامیه، ۱۳۶۵ش. (۱۹) مدینه شناسی، سید محمد باقر نجفی، تهران، شرکت قلم، ۱۳۶۴ش. (۲۰) معجم البلدان، یاقوت الحموی (م. ۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م. (۲۱) النجوم الزاهره، ابن تغری بردی الاتابکی (م. ۸۷۴ق.)، مصر، وزارة الثقافة و الارشاد القومی. (۲۲) النقض، عبدالجلیل رازی، به کوشش حسینی ارموی، سپهر، ۱۳۷۱ش. (۲۳) نور باقرعلیه السلام مروری بر زندگی علی بن باقرعلیه السلام، علی محسنی، قم، مشهور، ۱۳۸۳ش. (۲۴) آل یاسین، محمد حسن، تاریخ حرم کاظمین، ترجمه غلامرضا اکبری، کنگره جهانی حضرت رضا (ع)، ۱۳۷۱ش. (۲۵) ابن اثیر، الکامل. (۲۶) ابوالرجاء قمی، نجم‌الدین، تاریخ الوزراء، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، ۱۳۶۳ش. (۲۷) ابوالقاسم کاشانی، عبدالله، زبدهالتواریخ، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، ۱۳۶۶ش. (۲۸) عباس اقبال آشتیانی، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و یحیی ذکاء، تهران، ۱۳۳۸ش. (۲۹) بازورث، کلیفورد ادموند، «تاریخ سیاسی و دودمانی ایران»، تاریخ ایران کمبریج (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخان)، ترجمه حسن انوشه، تهران، ۱۳۶۶ش، ج ۵. (۳۰) بنداری اصفهانی، فتح، مختصر تاریخ سلسله سلجوقی ترجمه (زبده النصره) عمادالدین کاتب، ترجمه محمدحسین جلیلی، تهران، ۱۳۵۶ش. (۳۱) بیهقی، علی، تاریخ بیهق، به کوشش احمد بهمنیار، تهران، ۱۳۱۷ش. (۳۲) خواندمیر، غیاث‌الدین، دستور الوزراء، به کوشش سعید نفیسی، تهران، ۱۳۱۷ش. (۳۳) ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م. (۳۴) راوندی، محمد، راحهالصدور، به کوشش محمد اقبال، تهران، ۱۳۳۳ش. (۳۵) شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، تهران، ۱۳۷۶ق. (۳۶) ظهیرالدین نیشابوری، سلجوق‌نامه، تهران، ۱۳۳۲ش. (۳۷) قزوینی رازی، عبدالجلیل، نقض، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش. (۳۸) عباس قمی، الکنی و الالقاب، تهران، ۱۳۹۷ق. (۳۹) لمتن، ا ک س، «ساختار درونی امپراتوری سلجوقی»، تاریخ ایران کمبریج (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان)، ترجمه حسن انوشه، تهران، ۱۳۶۶ش، ج ۵. (۴۰) معزی، محمد، دیوان، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۱۸ش. (۴۱) هاجسن، گ س، فرقه اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره‌ای، تبریز، ۱۳۴۶ش. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعحوزه نمایندگی ولی فقه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «مجدالملک براوستانی». دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «براوستانی»، شماره۴۶۹۴. رده‌های این صفحه : تاریخ ایران | تراجم | درگذشتگان سده 5 (قمری) | دولت مردان سلجوقی | سلجوقیان | مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|